مضرات نوشابه‌های گازدار ، چربی ها و مواد

 

تحقیقات نشان داده است که انواع نوشابه‌های گازدار بیماری‌هایی چون پوکی استخوان، چاقی، پوسیدگی دندان و بیماری‌های قلبی را تشدید می‌کنند. اما با تمام این‌ها یک چهارم مصرف سالیانه نوشیدنی‌ها را انواع سودا تشکیل می‌دهد.

امروزه مقدار متوسط مصرف نوشابه‌های غیرالکلی و گازدار (سودا) بسیار بالا است.
هر قوطی نوشابه گازدار معادل 10 قاشق شکر، 150 کالری و 55-30 میلی گرم کافئین دارد و غرق در رنگهای مصنوعی است. این مقدار شکر، کالری و مواد افزودنی مضر، در یک محصول که هیچ ارزش غذایی ندارد، نگران کننده است. به علاوه تحقیقات نشان داده است که انواع نوشابه های گاز دار بیماریهایی چون پوکی استخوان، چاقی،پوسیدگی دندان وبیماریهای قلبی را تشدید میکنند. اما با تمام اینها یک چهارم مصرف سالیانه نوشیدنی ها را انواع نوشابه های گازدار را تشکیل میدهد. بیایید نگاهی به مواد اصلی تشکیل دهنده یک قوطی سودا (1) بیندازیم:

اسید فسفریک

این ماده موجب کاهش توانایی بدن در مصرف کلسیم می‌شود که منجر به پوکی استخوان و سستی دندان‌ها شده و اسید کلریدریک موجود در معده را خنثی می‌کند که البته سوءهاضمه و جذب ناقص مواد غذایی از دیگر اثرات مضر این ماده است

قند

سازندگان نوشیدنی‌های غیرالکلی بزرگترین مصرف کننده‌ی قند تصفیه شده هستند. این یک امر اثبات شده است که قند میزان انسولین خون را بالا می‌برد و منجر به افزایش فشارخون و کلسترول، بروز بیماریهای قلبی، دیابت، افزایش وزن و پیری زودرس می‌شود. بیشتر انواع سودا، بیش از ‌١٠٠ درصد مقدار قند مورد نیاز روزانه را تامین می‌کنند.

آسپراتام Aspartame

این ماده شیمیایی در سوداهای رژیمی به عنوان جانشین قند به کار می‌رود و بیش از ‌٩٠ عارضه جانبی دارد که از جمله می‌توان به تومور مغزی، معلولیت جنین، دیابت، عدم تعادل احساسی و بروز حمله‌های صرع اشاره کرد. به‌علاوه، زمانی که آسپراتام مدت زیادی در فضای گرم نگهداری شود به متانول تبدیل می‌شود. الکلی که می‌تواند به فرم آلدئین یا اسید فرمیک مبدل شده که از عوامل سرطان زا هستند.

کافئین

نوشیدنی‌های کافئین دار موجب بروز اضطراب، فشار خون بالا، ضربان قلب نامنظم یا تپش قلب و بالا رفتن مقدار کلسترول خون می‌شوند. ویتامین‌ها و مواد معدنی را می‌سوزانند و موجب مشکلات بارداری و سرطان می‌شوند.
در نهایت باید گفت که مصرف نوشیدنی‌های غیرالکلی گازدار یا ساده، علاوه بر داشتن مضرات فراوان، اشتهای افراد را برای مصرف مواد غذایی مفید مانند سبزیجات، پروتئینها، لبنیات و سایر موادمغذی از بین می‌برند.
ترک عادت مصرف این نوشیدنی‌ها ساده‌ترین راه به سوی سلامتی است.
فراموش نکنید که بهترین راه حفظ سلامتی استفاده هرچه بیشتر از مواد غذایی طبیعی است.
یکی از مشکلات تغذیه ای در ایران مصرف بیش از نیاز و استاندارد جهانی از نوشابه های گازدار و کافئینی است ، به گونه ای که مصرف سرانه نوشابه در ایران بیش از 33 لیتر است و مصرف این نوشابه ها در کشورهای دیگر به میزان 11 تا 12 لیتر در سال است ، نشان می دهد که هر ایرانی در سال سه تا چهار برابر استاندارد جهانی از نوشابه های گازدار استفاده می کند.
به جای مصرف انواع نوشابه های گاز دار بهتر است از عرقیات گیاهی که به صورت سنتی نظیر عرق بیدمشک که می توان شربت آن را به صورت مخلوط با آب لیمو تهیه کرد، مورد مصرف قرار گیرد.
باتوجه به اینکه مصرف عرق بهار نارنج و شربت به لیمو از جمله عرقیات گیاهی هستند که در گذشته جزء سنت غذایی مردم کشور محسوب می شد اما متاسفانه امروزه این سنت فراموش شده است، مصرف عرقیات گیاهی به عنوان مایعات ضمن آرامبخش بودن، هیچ گونه عوارض جانبی ندارد و می تواند به عنوان نوشیدنی ها، بخشی از مایعات بدن را تامین کند بنابراین می توان آن را در برنامه غذایی قرار داد.
با توجه به وضعیت کنونی و تولیدات بسیار این نوشابه ها در کارخانه های کشور، فقط می توان مصرف محدود آن را به شهروندان توصیه کرد، مصرف این نوشابه ها توسط شهروندان فقط باید به صورت تفننی و به اندازه یک تا دو لیوان در ماه باشد ، چون علاوه بر ترکیبات قندی که دارد ، می تواند زمینه بروز بیماری های مزمن نظیر فشار خون، قلب و عروق و بیماری دیابت را ایجاد کند.
: مصرف مداوم و روزانه نوشابه های گازدار به علت وجود اسید فسفریک و ایجاد اختلال در تنظیم کلسیم و فسفر بدن باعث پوکی استخوان می شود ، همچنین اگر این نوشابه ها حاوی کافئین هم باشد ضمن اینکه مایع محرکی محسوب می شود سبب کاهش جذب کلسیم در استخوان ها می شود.
متاسفانه امروزه در سفره غذای بسیاری از خانواده های ایرانی به جای ماست، دوغ، شیر و آب میوه های طبیعی خانگی، انواع نوشابه های گازدار مشاهده می شود ، در صورتی که مصرف آب و یا حتی عرقیات گیاهی بسیار بهتر از این نوشابه ها است

نوشابه ونوجوانان

آمارها نشان می‌دهد 14 درصد از مجموع انرژی دریافتی نوجوانان پسر و 15 درصد از کل انرژی دریافتی نوجوانان دختر از نوشابه های گازدار و آبمیوه های آماده تامین می شود.
انجمن نوشیدنی های اروپا مصرف نوشابه های گاز دار را به عنوان یکی از علل اصلی چاقی کودکان زیر 12 سال اعلام کرد. این انجمن چاقی را به عنوان تهدیدی جدی برای سلامتی عمومی مردم به ویژه در آینده ذکر کرد و خاطر نشان کرد: باید اقدامات جدی به منظور محدود نمودن مصرف این نوع نوشیدنی ها انجام گیرد.یکی از عواملی که موجب تمایل بیشتر افراد به مصرف نوشابه های گاز دار می شودتبلیغات گسترده آن در رسانه ها و حتی وب سایتها است. بر همین اساس ، از اقدامات انجمن نوشیدنی های اروپا ، ممنوعیت فروش انواع نوشابه ها در بوفه دبستانها و محدودتر نمودن عرضه آن در دبیرستانها است
هم چنین ممنوعیت تبلیغات گسترده در رادیو و تلویزیون و وب سایتها نیز در برنامه کار این انجمن قرار دارد. زیرا تبلیغات نه تنها تمایل کودکان را به مصرف زیاد می کند ، بلکه والدین را نیز ترغیب می کند. برخی از کمپانی های بزرگ تولید نوشابه مانند کوکاکولا نیز هشدار دریافت کرده که تولید نوشابه های کم گاز را توسعه دهد.
کوکاکولا باید برچسب میزان کالری ، انرژی و ارزش غذایی را روی بطری ها حک کند و به طور کلی سایز بطری ها را کاهش دهد تا حجم نوشابه ریخته شده در بطری کم شود. در ضمن برنامه هایی به منظور ارتقای آگاهی عمومی با هدف مصرف مواد غذایی مناسب نیز در دستور کار قرار گرفته است. زیرا اکثر کودکانی که به واسطه مصرف نوشابه های گازدار پر کالری و مواد مشابه دچار چاقی می شوند ، زیر 12 سال هستند و تحقیقات نشان می دهد در بیشتر موارد چاقی های ایجاد شده تا سن 12 سالگی به سختی قابل اصلاح است

چربی ها:

چربی نسبتا به کندی معده را ترک می کند یعی حدود 3.5 ساعت پس ز خوردن از معده خارج می شود . این امر ، شروع گرسنگی را به تاخیر می اندازد وجود چربی در اثنی عشر ، سبب ترشح هورمونی در معده می شود و از انقباضات گرسنگی جلوگیری می کند . چون ارزش کالری زایی چربی بیش از دیگر مواد است معمولا در رژیم های کاهش وزن ، از مقدار آن می کاهند و چربی های مرئی را کاملا هضم می کنند .

چربی ها (مبانی تغذیه)

آلفا لینولنیک اسید ( ALA ) آلفا لینولنیک اسید یک اسید چرب ضروری دارای منشأ گیاهی است. این ماده یک مغذی اساسی است، یعنی بدن انسان به آن نیاز دارد.
آ-ال-آ به عنوان یک منبع انرژی در بدن مصرف میشود و به عنوان یک ماده مادر نسبت به اسیدهای چرب امگا-3 عمل می کند. اسیدهای چرب امگا-3، فشارخون، انعقاد خون، ضربان قلب، استاع عروق خونی، پاسخ ایمنی و شکسته شدن چربی ها را تنظیم می کند. اسیدهای چرب ضروری در ساختن بافت مغز و اعصاب نیز نقش دارند. تنها برخی ازگیاهان حاوی آ-ال-آ هستند. این گیاهان عمدتاً شامل ( rapeseed )، کتان ( linseed ) و روغن سویا است. برخی ماهی ها (مثلاً ماکرل و سالمون) حاوی اسیدهای چرب امگا-3 هستند. ذرت، آفتابگردان، کتان، گل رنگ و کنجد غنی از اسیدهای چرب امگا-6 است. این دو خانواده چربی بسیار مهم، ولی دارای دو نقش جداگانه در بدن هستند. لازم است تعادلی بین اسیدهای چرب امگا-3 و امگا-6 در رژیم غذایی وجود داشته باشد. مصرف بیش از حد هر یک موجب بروز بیماری میشود.
رژیم غذایی آمریکایی به طور تیپیک غنی از چربیهای امگا-6 و فقیر از چربی های امگا-3 است. مصرف بیش از حد روغن امگا-6 و مصرف کم ماهی و پایین آوردن کلی مصرف چربی از سوی آمریکایی ها مهمترین دلایل به هم خوردن تعادل بین امگا-6 و امگا-3 در رژیم غذایی آمریکایی هاست. مصرف امگا-6 به میزان بیشتر از امگا-3 موجب تولید موادی می شود که التهال زا هستند و دفاع بدن در مقابل بیماری ها را کم می کند. این بی تعادلی انسان را مستعد بیماری قلبی، شرایط التهابی نظیر تورم مفاصل، پسوریازیس و عفونتها و ضعف سیستم ایمنی می کند. در این موارد مصرف بیشترامگا-3 مؤثر است.

موارد کاربرد

اسیدهای چرب امگا-3 دارای اثرات اثبات شده متعددی است. این موارد به خصوص جهت قلب مفید و در تخفیف علایم روماتیسم مفصلی و درمان اسکلروز متعدد و برخی بیماران مبتلا به دیابت و پیشگیری از سرطان مؤثر است. اخیراً اسیدهای چرب امگا-3 در درمان میگرن و افسردگی به طور موفق بکار رفته است. آ-ال-آ در درمان سرطان پوست هم مفید است.
آ-ال-ا و سایر روغن های امگا-3 در درمان موارد زیر بکار می رود:
• بیماری قلبی: آ-ال-آ خطر بروز بیماری قلبی را با بهبود شریانا که خون را به بدن و مغز می رسانند و با کاهش کلسترول و تری گلیسرید خون کم می کنند.
• فشار خون بالا.
• بیماری های آلرژی و التهابی نظیر پسوریازیس و اگزما.
• بیماری های خود ایمنی نظیر اسکلروز متعدد، لوپوس و سرطان

منابع غذایی

غذاهای زیر منابع خوب آ-ال-آ است: دانه کتان، روغن دانه کتان، روغن کانولا ( rapeseed )، مارگارین های ساخته شده از این روغن ها، روغن سویا.

سایر اشکال

دو نوع فرآورده تجارتی وجود دارد. روغن های آشپزی (روغن کانولا، سویا، مارگارین های ساخته شده از این روغن ها)، روغن های طبی (روغن کتان، کپسولهای ژلاتینی روغن کتان).
بسیاری از روش های ساخت می تواند ارزش غذایی فرآورده های حاوی آ-ال-آ را از بین ببرد. روش های ترجیحی، روشهای بسته بندی تغییر یافته آتمسفری است. عموماً روغن های با کیفیت بالا با توجه به شرکتهای سازنده معتبر، بسته بندی شده در بسته های مقاوم به نور، نگه داری شده در یخچال و دارای تاریخ مصرف مشخص می شود.

نحوه مصرف

میزان مصرف مجاز روزانه در خصوص آ-ال-آ وجود ندارد.
رژیم غذایی سالم باید شامل چربیهای اشباع کم و اسیدهای چرب ضروری چند اشباعی بیشتر باشد. در صورت تمایل به مصرف آ-ال-آ با پزشک معالج خود در خصوص میزان کلی مصرف چربی مشورت کنید.

موارد احتیاط

با پزشک معالج در خصوص رژیم غذایی خود صحبت کنید. پزشک معالج در صورت نیاز به مصرف مکمل، توصیه و نوع مکمل مناسب را نیز مشخص خواهد کرد. توجه داشته باشید که مکمل های آ-ال-آ پرچرب و حاوی کالری بالا هستند. از فرآورده های حاوی چربی هیدروژنه اجتناب کنید.

تداخل های احتمالی

روغن دانه کتان، یک منبع آ-ال-آ، ممکن است نیاز بدن به ویتامین ای را افزایش دهد. جهت آگاهی بیشتر با پزشک معالج خود مشورت کنید

نقش چربی ها در رژیم غذایی

منبع انرژی : چربی ها به صورت منبع متراکمی از انرژی عمل می کند . هر گرم چربی ، به صورت حیوانی ، گیاهی ، مایع یا جامد ، 9 کیلوکالری انرژی تولید می کند . این میزان ، 2و 4/1 برابر بیشتر از آن میزان انرژی است که از یک گرم قند یا پروتئین بدست می آید .
حیوانات ، مازاد انرژی خود را به صورت چربی ذخیره می کنند بنابراین مقدار چربی موجود در مواد غذایی حیوانی بوسیله تعادل کالریکی تعیین می شود . تمام غذاهای حیوانی مقداری چربی دارند حتی گوشت مخصوص کباب که نسبتا بی چربی است حدود 28% چربی دارد که این مقدار ، تولیدکننده 70% از انرژی آن است .
برای تهیه غذاهایی که هم چرب مزه باشد و هم کم کالری ، بهتر است از پلیمرهای تری گلیسریدها بنام استرهای پلی گلیسرول استفاده شود زیرا هر گرم آن به جای 9 کیلوکالری ، 6.5 تا 8.5 کیلوکالری انرژی تولید می کند .

هضم و جذب و انتقال چربیها

پیش از اینکه چربی ها بتوانند وارد جریان خون شوند و به بافت ها انتقال یابند باید به مولکولهای بسیار ریزی شکسته شوند تا بتوانند از غشای سلول های پوششی مجاری گوارشی بگذرند .
40 تا 50 درصد چربی ها در اثر هضم به گلیسرول ، اسیدهای چرب و منوگلیسریدهایی تبدیل می شوند که اسیدچرب با زنجیره کوتاه دارند . بقیه نیز به صورت دی گلیسرید جذب می شوند .
هضم چربی ها به مقدار محدودی در معده صورت می گیرد. در معده چربی های امولسیونه شده مانند چربی زرده تخم مرغ به اسیدهای چرب و گلیسرول تجزیه می شود . ولی چربی های گوشت ، روغن سالاد و کره ، دارای مولکولهای بزرگ امولسیون نشده هستند ، در معده هضم نمی شوند . اسیدهای چربی که در این مرحله آزاد می گردند در معده یا روده با اسید چرب تری گلیسریدها مبادله می شوند و ترکیبشان تغییر می یابد . چون آبکافت ها و سنتز چربی همزمان صورت می گیرد، احتمالا اسیدهای چرب که زنجیره طولانی دارند ، بیشتر از اسیدهای چرب با زنجیره کوتاه در تشکیل مجدد تری گلیسرید ها شرکت می کنند . در روده باریک ، مولکولهای بزرگ تر چربی بوسیله صفرا به اجزای کوچک تری تبدیل می شود . این عمل از کشش سطحی مولک.لهای چربی می کاهد و سطحی را که آنزیم های گوارشی باید در آنجا عمل کنند ، افزایش می دهد . در نتیجه از عمق نفوذ آنزیم ها کاسته می شود . این عمل همچنین از ترکیب مولکولهای چربی جلوگیری می کند .
آنگاه پس از تبدیل مولکولهای چربی به ذرات ریز یکنواخت ، در اثر لیپاز پانکراس و لیپاز روده ای تجزیه می گردند . بدین ترتیب که با افزودن آب و عمل آنزیم های آبکافت کننده گلیسرول و اسیدهای چرب از یکدیگر جدا می شوند .
براای آزاد شدن یک مولکول اسید چرب از گلیسرول، یک مولکول آب اضافه می شود . آبکافت چربی ها از تری گلیسرید به دی گلیسرید و مونوگلیسرید که اسید چرب به قسمت وسط آن متصل است ، تا تجزیه کامل آن به اسیدچرب و گلیسرول ادامه خواهد داشت . در تمام مراحل هضم ، چربی ها به صورت ترکیب پیچیده ای هستند متشکل از تری گلیسرید ، دی گلیسرید و اسید چرب که 90% آنها قبل از عمل جذب ، به منو گلیسرید محلول تر ، گلیسرول و اسید چرب تبدیل می شوند .
قابلیت هضم اغلب چربی ها 95 تا 100 در صد است که مقدار هضم آنها بستگی دارد به طول زنجیره اسیدهای چرب ، و تعداد و ترتیب اسیدهای موجود در مولکول . اگر عمل هیدروژن دار کردن تا جایی ادامه یابد که اسید چرب اشباع شده زیادی تولید شود ، از قابلیت هضم چربی کاسته می شود .

جذب و انتقال

مولکول های چربی هضم شده به صورت مولکول هایی جدا شده اسیدهای چرب ، گلیسرول، مونوگلیسرید ، دی گلیسرید و تری گلیسرید،از لوله گوارشی خارج می شوند .
تقریبا 30 % اسیدهای چرب آزاد که کمتر از 12 اتم کربن دارند ، همراه گلیسرول با املاح صفراوی ترکیب می گردند تا بتوانند به سهولت وارد یاخته های روده شوند . از آنجا نیز به ترتیب به سیستم لنفاوی و کبدی انتقال می یابند .
املاح صفراوی در لوله گوارش باقی می مانند تا دوباره برای سهولت جذب چربی ها مورد استفاده قرار گیرد. این مولکول ها همینکه از سلول های مخاطی جدار روده عبور کردند ، بعضی از اسیدهای چرب باقیمانده که بیش از دوازده اتم کربن دارند با مولکول های گلیسرول یا مونوگلیسرید ترکیب می شوند و مونوگلیسرید، دی گلیسرسد و تری گلیسرید را تشکیل دهند .
70درصد از چربی های جذب شده ، مجددا برای تشکیل تری گلیسریدها مصرف می شوند .آنگاه این تری گلیسریدها وارد لاکتئال ها می شوند تا از آنجا به سیستم لنفاوی انتقال یابد .